Tussen de boekentafels van de V&D in Leiden ving ik de volgende zinnen op:
“Anders kunnen we ze beiden wel kopen. Niet dat ik van plan ben om ze te lezen, maar voor tien euro hebben we wel een mooie opvulling voor de boekenkast. Toch?”
Ik keek op en zag een jongen met twee hardcovers van minimaal vijfhonderd bladzijden per stuk in zijn hand houden. De kaften ervan kleurden egaal paars. Een jongedame naast hem knikte begripvol waarna ze richting de vitrines met zilveren ringen liep.
Achter dit eigenaardige fenomeen om boeken te willen bezitten zonder er een letter uit te lezen, blijkt inmiddels een (bescheiden) markt schuil te gaan. Naast enkele advertenties op Markplaats (2000 boeken voor 1000 euro) kun je op Boekenkastvulling.nl bijvoorbeeld tien meter aan rode boeken kopen voor 450 euro. Liever blauw? Dan betaal je 620 euro, exclusief BTW.
‘Voodoo met boeken’: zo noemde NRC-columnist Arjen van Velen dit verschijnsel waarbij boeken als een soort accessoire worden gebruikt. Ook Arianne Baggerman, hoogleraar geschiedenis van de uitgeverij en boekhanden aan de Universiteit van Amsterdam, herkent de ‘soort heiligheid’ die rondom boeken lijkt te hangen – zonder dat mensen geïnteresseerd in de teksten zijn. In De Groene Amsterdammer geeft zij er deze week enkele verklaringen voor.
Volgens haar vervullen (fysieke) boeken bepaalde functies die digitale teksten niet kunnen overnemen. Uit verschillende studies (Het ondiepe van Nicholas Carr) bleek al hoe digitaal lezen het concentratievermogen én de eigenschap om kritisch te analyseren worden aangetast. Fysieke boeken zouden juist wél je geheugen trainen tijdens het lezen. Dit komt onder andere doordat zij een laag leestempo weten af te dwingen – in tegenstelling tot digitale tekst.
Baggerman deed zelf onderzoek naar verschillende Nederlandse egodocumenten/autobiografieën. Zij concludeerde dat de gelezen boeken van deze autobiografen ‘fungeerden als bakens’ in hun herinneringen. Baggerman in De Groene: “Dat is ook waarom niet alleen de inhoud van deze boeken wordt gereleveerd maar ook de vorm die ze hadden, de kleur, de geur, het gewicht, de ezelsoren en andere markeringstekens van hun voormalige gebruikers.”
Aan de hand van dit vermogen om in het geheugen te blijven plakken, verklaart zij de handel in meters blauwe boeken. De jongen in de V&D zou het bezit van de twee paarse boeken die hij nooit wil lezen, dus ook beschouwen als een soort heiligheid. Wellicht zoals iemand anders op dezelfde manier kijkt en verlangt naar de zilveren ringen in de vitrines op de sieradenafdeling.