In de pauze van het derde en laatste college van de Haagsche Nieuwsacademie op 16 juni stapte een vrouw met haar mobiele telefoon in de hand beslist op naar voren. Even daarvoor had de spreker Dennis ‘Abdelkharim’ Honing verteld over waarom hij besloot om niet naar Syrië af te reizen. De vrouw had nu een prangende vraag voor Honing: ‘Mag ik met jou op de foto?’
‘Natuurlijk mag dat, mevrouw’, antwoordde Honing beleefd.
Ze ging naast hem staan, hield haar mobiele telefoon met een uitgestrekte arm voor zich, sloeg haar andere arm om de ex-polderjihadist heen en maakte een selfie. Direct daarna verzamelde nog zo’n vier heren rondom Honing met de vraag of hij hun exemplaar van ‘Ongeloofwaardig’ wilde signeren, het boek dat hij samen met journalist Nikki Sterkenburg had geschreven.
Eerste en tweede generatie
Dé typische Syriëstrijder bestaat niet, betoogde hoogleraar terrorismebestrijding Edwin Bakker bij de opening van het college. Hij hoopt dat rechters een onderscheid gaan maken tussen de ‘eerste generatie’ (2011, 2012) en de huidige generatie polderjihadisten. Of iemand naar Syrië afreist om alleen maar tegen Assad te vechten of zich bij Islamitische Staat aansluit, maakt een groot verschil. In het eerste geval kunnen frustraties over het leed van de Syrische bevolking een grotere rol spelen.
Bakker beschouwt de kans op een aanslag van terugkeerders uit Syrië en Irak niet als het grootste gevaar voor Nederland. De Nederlandse politiek zou zich eerder druk moeten maken om onze burgers die in het buitenland dodelijke aanslagen plegen. Teruggekeerde jihadisten vormen eerder een gevaar voor de moslimgemeenschap in Nederland die verder onder druk komt te staan, of voor hun directe omgeving wanneer een posttraumatische stressstoornis optreedt. Bakker haalde aan dat in 2013 meer Amerikaanse soldaten omkwamen door zelfmoord dan door gevechtshandelingen.
Waarom besluit de éne persoon wel en de ander niet om af te reizen naar IS? Honing gaf aan dat de selectieve verontwaardiging over de islam in de Nederlandse politiek hem erg frustreerde. Gesterkt door vrienden met vergelijkbare frustraties, kon hij zijn theocratische gedachtegoed ontwikkelen. Naar eigen zeggen is hij gederadicaliseerd dankzij de opvang van zijn sociale omgeving: hij kon erg goed met zijn vrouw en vader praten over de islam.
Argwaan
Na het aanschouwen van de fotoshoot en signeersessie, hield mij één vraag bezig: hoe bang zijn wij eigenlijk voor een teruggekeerde Syriëstrijder? De selfie zegt alles over de angst van de samenleving: we zijn niet doodsbang, hooguit voor het ‘vreemde’ dat we niet kennen. We willen vooral geen risico lopen – hoe klein de kans op een aanslag ook is. Wanneer burgers vervolgens een verpersoonlijking van de vrolijke polderjihadist tegenkomen op een bijeenkomst die te weinig vervreemding oproept, verdwijnt de argwaan als sneeuw voor de zon.